Το Σπήλαιο των Ιδεών

Όταν δεν έχεις να πεις κάτι ζουμερό, τότε «κρείτον το σιγάν». Γι’αυτό και δεν έχω εμφανιστεί στο μπλογκ καθόλου, εδώ και εβδομάδες. Αυτή τη φορά όμως έχω να πω κάτι.
Τις προάλλες είδα σε μια γωνιά της βιβλιοθήκης μου ένα βιβλιαράκι που ούτε που ξέρω πώς μου έπεσε στα χέρια. Αποκλείεται να το έχω αγοράσει, αλλά ούτε και θυμάμαι ποιος μου το έδωσε.
Ο τίτλος του είναι «το Σπήλαιο των Ιδεών» και είναι μια «αστυνομική» ας πούμε διήγηση που αναφέρεται σε μια σειρά φόνων που έγιναν στην παρακμασμένη πλέον Αθήνα, μερικές δεκαετίες μετά το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου. Οι δυο κεντρικοί ήρωες είναι ο «αποκρυπτογράφος» Ηρακλής Πόντωρ (πρόκειται ίσως για μια πλάγια αναφορά στον Ηρακλή Πουαρώ), που προσπαθεί να βρει άκρη με τους φόνους, και ο φιλόσοφος της Πλατωνικής Ακαδημίας Διαγόρας, που ενδιαφέρεται άμεσα για την υπόθεση, καθώς τα θύματα είναι μαθητές του.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο υπάρχει άλλος ένας ήρωας, ο μεταφραστής του αρχαίου κειμένου όπου υποτίθεται πως είναι γραμμένη η ιστορία και που προσπαθεί και αυτός, ως δεύτερος Ηρακλής Πόντωρ, να αποκρυπτογραφήσει τα βαθύτερα νοήματα που πιστεύει πως υπάρχουν πίσω από τις λέξεις.
Στη διήγηση υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες, που δεν έχει νόημα να παρουσιαστούν εδώ αναλυτικά: ο Ηρακλής Πόντωρ, μοιάζει ώρες-ώρες με πειραματικό επιστήμονα-παρατηρητή που προσπαθεί να ανασυγκροτήσει ορθολογικά το παρατηρησιακό του υλικό. Ο φιλόσοφος παρουσιάζεται παγιδευμένος στις εμμονές του, μιας και πιστεύει σε έναν αντικειμενικό κόσμο των ιδεών που κανένας όμως δεν μπορεί να τον δει. Ωστόσο και οι δυο τους, όπως και οι δάσκαλοι της Πλατωνικής Ακαδημίας, παρουσιάζονται ως ακέραιοι χαρακτήρες που έχουν μια ειλικρινή διάθεση να μεταδώσουν τρόπο σκέψης και ηθικές αξίες στους νέους. Το παράξενο είναι ότι μέσα στην Ακαδημία εμφανίζεται ο Πλάτων, εμφανίζεται ο Σπεύσιππος, αλλά ο Αριστοτέλης είναι απών, παρόλο που κανονικά θα πρέπει να βρίσκεται σε αυτόν το χώρο, τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο που ξετυλίγεται η ιστορία. Ωστόσο, πέρα από τον εμπειρικό ορθολογισμό του Ηρακλή, τον αντικειμενικό ιδεαλισμό του Διαγόρα και τους θεσμούς της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που συμμετέχει σε διονυσιακές τελετές, που δεν θέλει να βάζει χαλινάρι στα πάθη του και που είναι ικανός για το έγκλημα, ή και την αυτοκτονία. Ή αλλιώς, μέσα στην Αθήνα του ορθού λόγου και της φιλοσοφικής σκέψης υπάρχει και η Αθήνα του ανορθολογισμού και του αποκρυφισμού, που δεν χαμπαριάζει από δημοκρατία, φιλοσοφία, κριτική σκέψη και διάλογο. Αυτή η δεύτερη, «αποκρυφιστική» ας την πούμε Αθήνα, είναι αυτή που έμεινε στο περιθώριο της ιστορίας αλλά που επιβίωσε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο (βλ. περίπτωση σατανιστών που μας απασχόλησε πριν από μια δεκαπενταετία).
Ο ίδιος ο συγγραφέας του μυθιστορήματος, ο Χοσέ Κάρλος Σομόθα, βγάζει έναν Πυρώνειο σκεπτικισμό στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, καθώς παρουσιάζει όλα τα πρόσωπα, ακόμα και το μεταφραστή, ως πλάσματα της φαντασίας ενός άλλου συγγραφέα.
Δεν είμαι ιδιαίτερα φίλος της λογοτεχνίας, ούτε ξέρω πολλά από λογοτεχνικά ρεύματα και τρόπους γραφής. Από αυτό που διάβασα όμως, σχημάτισα την εντύπωση ότι τις τελευταίες δεκαετίες η τεχνική της αφήγησης έχει γίνει πιο σύνθετη και γράφονται φιλόδοξα μυθιστορήματα που προσπαθούν να πουν πολλά σε διαφορετικά επίπεδα. Αξίζει τον κόπο να το διαβάσετε. Εκδόσεις «Κέδρος».

Γιώργος