Η βίαιη διακοπή της λειτουργίας του ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΤΥΠΟΥ και του CITY 99.5 έφεραν για πολλοστή φορά στο προσκήνιο την «κρίση του Τύπου». Για πολλοστή φορά γίνονται οι ίδιες κι οι ίδιες διαπιστώσεις: τα ΜΜΕ πάσχουν από κρίση αξιοπιστίας, που επηρεάζει αρνητικά τη βιωσιμότητά τους.
Δεν προτίθεμαι να αμφισβητήσω αυτή τη διαπίστωση. Πράγματι, η ποιότητα της αρθρογραφίας και του ρεπορτάζ, έντυπου, ραδιοφωνικού, τηλεοπτικού, σπάνια μπορεί να αξιολογηθεί ως μέτρια και, δυστυχώς, σπανιότατα καλή. Όμως αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος. Η άλλη όψη του νομίσματος είναι η μείωση του ενδιαφέροντος των πολιτών για ενημέρωση.
Μια ματιά στις κυκλοφορίες των εφημερίδων αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι οι συνολικές πωλήσεις των ημερησίων εφημερίδων σήμερα μόλις που αγγίζουν το 1/3 των αντίστοιχων προ εικοσαετίας. Σε αυτό υπάρχει μια προφανής εξήγηση. Το κρατικό μονοπώλιο που επικρατούσε στην ηλεκτρονική ενημέρωση ως το 1989 καθιστούσε τις εφημερίδες μοναδικό φορέα πλουραλισμού στην ενημέρωση. Εύλογο ήταν λοιπόν, η κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στη ραδιοφωνία και στην τηλεόραση να καταργήσει και το μονοπώλιο του πλουραλισμού στην ενημέρωση που κατείχαν οι εφημερίδες και, κατά συνέπεια, να μειωθεί η κυκλοφορία τους. Ας δεχθούμε αυτή την άποψη. Πώς εξηγείται όμως το ότι ενώ το 1992 οι ενημερωτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί κατείχαν το 65% της ακροαματικότητας, σήμερα δεν κατορθώνουν να συγκεντρώσουν το 20%; Ας δεχθούμε λοιπόν ότι «πέρασε η μόδα τους» και ότι οι πολίτες ενημερώνονται πλέον αλλιώς. Πώς όμως; Από την τηλεόραση; Θα θέλαμε να το πιστεύουμε. Ήρθε όμως ο ALPHA και έβαλε μια εκπομπή μαγειρικής την ώρα των τηλεοπτικών δελτίων. Και, ώ του θαύματος, έσπασε όλα τα ρεκόρ της τηλεθέασης.
Από πού ενημερώνονται λοιπόν οι πολίτες; Μήπως από το διαδίκτυο οι χρήστες του οποίου αυξάνονται εκθετικά στην τελευταία δεκαετία; Πολύ θα το θέλαμε. Όμως τα διαδικτυακά ΜΜΕ είναι λίγα και, όσα από αυτά έχουν κάποια εχέγγυα ποιότητας, είναι μονοθεματικά. Οι ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων και των ραδιοφωνικών σταθμών περιορίζονται στην αναπαραγωγή της ενημέρωσης του μητρικού ΜΜΕ. Η δε αναγνωσιμότητά τους δε δικαιολογεί τη μείωση των πωλήσεων ή της ακροαματικότητας του μητρικού ΜΜΕ.
Απομένουν τα blogs. Που διεκδικούν τον τίτλο του «νέου», του «φρέσκου», του «πρωτοποριακού». Δεν επιδέχεται αμφισβήτηση το ότι τα blogs συνιστούν ένα νέο πυλώνα στην ενημέρωση. Τί το καινούριο συνεισφέρουν όμως; Αν εξαιρέσει κανείς τα διάφορα κινηματικά blogs, που δημιουργούνται για να προβάλλουν την κινητοποίηση μιας ομάδας ανθρώπων για κάποιο ζήτημα, και τα παρεΐστικα blogs, που λόγω αυτής τους της ιδιότητας έχουν το δικαίωμα να γράφουν «το μακρύ τους και το κοντό τους», τα υπόλοιπα εμφανίζουν όλες τις παθογένειες των ΜΜΕ στον υπερθετικό βαθμό. Αναρτήσεις που, καλυπτόμενες πίσω από την ανωνυμία, επιδίδονται περισσότερο σε οργανωμένη συκοφαντία παρά σε αποκαλύψεις, στερούνται κάθε αξιοπιστίας, στην καλύτερη περίπτωση, αναμασούν το ρεπορτάζ των εφημερίδων των ραδιοφώνων και της τηλεόρασης, ο λόγος τους διαπνέεται από προσωπική εμπάθεια και μισαλλοδοξία, τα ελληνικά τους είναι επιεικώς κατώτερα αυτών ενός μαθητή της Γ' Τάξης του Δημοτικού. Υπό αυτές τις συνθήκες φαίνεται ότι πρόκειται περισσότερο και ακραίο σύμπτωμα μιας κοινωνικής παθολογίας, παρά η διέξοδος στα αδιέξοδα.
Το συμπέρασμα που ρποκύπτει από όλα τα παραπάνω είναι τρομακτικό. Η κρίση των ΜΜΕ είναι στην πραγματικότητα σύμπτωμα μιας γενικότερης κρίσης της ελληνικής κοινωνίας. Οι πολίτες αυτής της χώρας ΔΕ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΕΝΗΜΕΡΩΝΟΝΤΑΙ. Τους αρκούν οι έμμονες ιδέες που έχουν αποκτήσει προσδίδοντας αξία θέσφατου στις φήμες και στα κουτσομπολιά. Δεν τους ενδιαφέρει να ξέρουν τι γίνεται, δεν τους ενδιαφέρει να ξέρουν πώς γίνεται, δεν τους ενδιαφέρει να ξέρουν ποιος κάνει τι. Κι αυτό είναι ό,τι πιο επικίνδυνο μπορεί να συμβεί. Γιατί ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ σημαίνει πρώτα απ' όλα ανταλλαγή απόψεων. Σημαίνει ότι οι κυβερνώντες κρίνονται για όσα πράττουν ή δεν πράττουν και οι αντιπολιτευόμενοι κρίνονται για την ικανότητά τους να αναδεικνύουν νέα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Δημοκρατία χωρίς την ενημέρωση δε μπορεί να υπάρξει. Κι όταν οι πολίτες δε θέλουν να ενημερώνονται παύουν να είναι πολίτες. Είναι έτοιμοι να εναποθέσουν εν λευκώ τη διαχείριση της μοίρας τους στον πτώτο τυχόντα που θα χειραγωγήσει τους εύλογους και παράλογους φόβους τους. Ο κίνδυνος του ολοκληρωτισμού στην Ελλάδα σήμερα είναι υπαρκτός όσο ποτέ άλλοτε από τη μεταπολίτευση. Όχι γιατι κάποιες «σκοτεινές δυνάμεις» θα συνομωτήσουν εναντίον μας. Αλλά γιατί εμείς οι ίδιοι θα έχουμε απεμπολήσει τα δικαιώματά μας. σε τέτοιες ώρες ο στίχος του Ανδρέα Κάλβου αποκτά ξεχωρτή αξία: ΘΕΛΕΙ ΑΡΕΤΗΝ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗΝ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
Γιάννης Χρ.
Δεν προτίθεμαι να αμφισβητήσω αυτή τη διαπίστωση. Πράγματι, η ποιότητα της αρθρογραφίας και του ρεπορτάζ, έντυπου, ραδιοφωνικού, τηλεοπτικού, σπάνια μπορεί να αξιολογηθεί ως μέτρια και, δυστυχώς, σπανιότατα καλή. Όμως αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος. Η άλλη όψη του νομίσματος είναι η μείωση του ενδιαφέροντος των πολιτών για ενημέρωση.
Μια ματιά στις κυκλοφορίες των εφημερίδων αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι οι συνολικές πωλήσεις των ημερησίων εφημερίδων σήμερα μόλις που αγγίζουν το 1/3 των αντίστοιχων προ εικοσαετίας. Σε αυτό υπάρχει μια προφανής εξήγηση. Το κρατικό μονοπώλιο που επικρατούσε στην ηλεκτρονική ενημέρωση ως το 1989 καθιστούσε τις εφημερίδες μοναδικό φορέα πλουραλισμού στην ενημέρωση. Εύλογο ήταν λοιπόν, η κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στη ραδιοφωνία και στην τηλεόραση να καταργήσει και το μονοπώλιο του πλουραλισμού στην ενημέρωση που κατείχαν οι εφημερίδες και, κατά συνέπεια, να μειωθεί η κυκλοφορία τους. Ας δεχθούμε αυτή την άποψη. Πώς εξηγείται όμως το ότι ενώ το 1992 οι ενημερωτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί κατείχαν το 65% της ακροαματικότητας, σήμερα δεν κατορθώνουν να συγκεντρώσουν το 20%; Ας δεχθούμε λοιπόν ότι «πέρασε η μόδα τους» και ότι οι πολίτες ενημερώνονται πλέον αλλιώς. Πώς όμως; Από την τηλεόραση; Θα θέλαμε να το πιστεύουμε. Ήρθε όμως ο ALPHA και έβαλε μια εκπομπή μαγειρικής την ώρα των τηλεοπτικών δελτίων. Και, ώ του θαύματος, έσπασε όλα τα ρεκόρ της τηλεθέασης.
Από πού ενημερώνονται λοιπόν οι πολίτες; Μήπως από το διαδίκτυο οι χρήστες του οποίου αυξάνονται εκθετικά στην τελευταία δεκαετία; Πολύ θα το θέλαμε. Όμως τα διαδικτυακά ΜΜΕ είναι λίγα και, όσα από αυτά έχουν κάποια εχέγγυα ποιότητας, είναι μονοθεματικά. Οι ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων και των ραδιοφωνικών σταθμών περιορίζονται στην αναπαραγωγή της ενημέρωσης του μητρικού ΜΜΕ. Η δε αναγνωσιμότητά τους δε δικαιολογεί τη μείωση των πωλήσεων ή της ακροαματικότητας του μητρικού ΜΜΕ.
Απομένουν τα blogs. Που διεκδικούν τον τίτλο του «νέου», του «φρέσκου», του «πρωτοποριακού». Δεν επιδέχεται αμφισβήτηση το ότι τα blogs συνιστούν ένα νέο πυλώνα στην ενημέρωση. Τί το καινούριο συνεισφέρουν όμως; Αν εξαιρέσει κανείς τα διάφορα κινηματικά blogs, που δημιουργούνται για να προβάλλουν την κινητοποίηση μιας ομάδας ανθρώπων για κάποιο ζήτημα, και τα παρεΐστικα blogs, που λόγω αυτής τους της ιδιότητας έχουν το δικαίωμα να γράφουν «το μακρύ τους και το κοντό τους», τα υπόλοιπα εμφανίζουν όλες τις παθογένειες των ΜΜΕ στον υπερθετικό βαθμό. Αναρτήσεις που, καλυπτόμενες πίσω από την ανωνυμία, επιδίδονται περισσότερο σε οργανωμένη συκοφαντία παρά σε αποκαλύψεις, στερούνται κάθε αξιοπιστίας, στην καλύτερη περίπτωση, αναμασούν το ρεπορτάζ των εφημερίδων των ραδιοφώνων και της τηλεόρασης, ο λόγος τους διαπνέεται από προσωπική εμπάθεια και μισαλλοδοξία, τα ελληνικά τους είναι επιεικώς κατώτερα αυτών ενός μαθητή της Γ' Τάξης του Δημοτικού. Υπό αυτές τις συνθήκες φαίνεται ότι πρόκειται περισσότερο και ακραίο σύμπτωμα μιας κοινωνικής παθολογίας, παρά η διέξοδος στα αδιέξοδα.
Το συμπέρασμα που ρποκύπτει από όλα τα παραπάνω είναι τρομακτικό. Η κρίση των ΜΜΕ είναι στην πραγματικότητα σύμπτωμα μιας γενικότερης κρίσης της ελληνικής κοινωνίας. Οι πολίτες αυτής της χώρας ΔΕ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΕΝΗΜΕΡΩΝΟΝΤΑΙ. Τους αρκούν οι έμμονες ιδέες που έχουν αποκτήσει προσδίδοντας αξία θέσφατου στις φήμες και στα κουτσομπολιά. Δεν τους ενδιαφέρει να ξέρουν τι γίνεται, δεν τους ενδιαφέρει να ξέρουν πώς γίνεται, δεν τους ενδιαφέρει να ξέρουν ποιος κάνει τι. Κι αυτό είναι ό,τι πιο επικίνδυνο μπορεί να συμβεί. Γιατί ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ σημαίνει πρώτα απ' όλα ανταλλαγή απόψεων. Σημαίνει ότι οι κυβερνώντες κρίνονται για όσα πράττουν ή δεν πράττουν και οι αντιπολιτευόμενοι κρίνονται για την ικανότητά τους να αναδεικνύουν νέα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Δημοκρατία χωρίς την ενημέρωση δε μπορεί να υπάρξει. Κι όταν οι πολίτες δε θέλουν να ενημερώνονται παύουν να είναι πολίτες. Είναι έτοιμοι να εναποθέσουν εν λευκώ τη διαχείριση της μοίρας τους στον πτώτο τυχόντα που θα χειραγωγήσει τους εύλογους και παράλογους φόβους τους. Ο κίνδυνος του ολοκληρωτισμού στην Ελλάδα σήμερα είναι υπαρκτός όσο ποτέ άλλοτε από τη μεταπολίτευση. Όχι γιατι κάποιες «σκοτεινές δυνάμεις» θα συνομωτήσουν εναντίον μας. Αλλά γιατί εμείς οι ίδιοι θα έχουμε απεμπολήσει τα δικαιώματά μας. σε τέτοιες ώρες ο στίχος του Ανδρέα Κάλβου αποκτά ξεχωρτή αξία: ΘΕΛΕΙ ΑΡΕΤΗΝ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗΝ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
Γιάννης Χρ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου